WAT ZIJN SYSTEMISCHE STRUCTUUROPSTELLINGEN
De systemische structuuropstellingen (SySt®) worden sinds 1985 ontwikkeld door Insa Sparrer en Matthias Varga von Kibéd. Zij verbinden het systemisch opstellingenwerk met de oplossingsgerichte aanpak van Insoo Kim Berg en Steve de Shazer en andere succesvolle methoden van Virginia Satir, Milton Erickson en het gedachtengoed van filosofen vele anderen.
EEN METHODE OM OPLOSSINGEN TE VINDEN
Als je een oplossing wil vinden of een uitdaging wil overwinnen.
Als iets in het werk, binnen de organisatie of privé niet loopt zoals jij wilt.
Als iets moet veranderen en je weet niet precies wat het is en waar je kan beginnen.
Dan zijn de systemische structuuropstellingen de ideale en effectieve methode.
IN BEELD BRENGEN
De nieuwe generatie opstellingen, de oplossingsgerichte systemische structuuropstellingen brengen op eenvoudige wijze het innerlijke beeld van een concrete situatie aan het licht. Daarbij worden onbewuste verbanden zichtbaar. Vermengingen en afhankelijkheden worden verhelderd en het uitgeslotene wordt geïntegreerd. Een vernieuwd beeld zet heling in gang.
Familierelaties zijn net als teams, firma’s en organisaties complexe systemen met een veelvoud aan wisselwerkingen en afhankelijkheden. Structuuropstellingen dienen ertoe, in dit krachtenspel het wezenlijke in relatief korte tijd te belichten en zorgen voor duurzame verbeteringen.
Vele thema’s uit het beroepsmatige en private dagelijkse leven laten zich met systemische structuuropstellingen verder ontwikkelen. De gewenste actie komt naar voren.
UW WINST
- In korte tijd krijgt u veel informatie over een situatie – u neemt complexiteit waar
- In de situatie van alledag lost mist op – het tot dan verborgene wordt zichtbaar
- U verplaatst zich in de plek van anderen – en oefent zich in perspectief wisselingen
- U vindt de lijn naar iemand – een verbinding wordt mogelijk, waar iets pijnlijk gescheiden was
- De blinde vlek wordt zichtbaar – u herkent het verdekte thema
- Vermengingen worden opgelost – wat ongunstig vermengd was, wordt gescheiden
- Verwisselingen worden helder – u neemt loyaliteiten waar
- De chaos lost op – u sorteert en schept een ordening
- Niet passende chemie wordt overwonnen – hindernissen worden in hulpbronnen veranderd
- Blokkades worden opgeheven – de probleemwinst erkent
- U kunt iets doen, waarvan u dacht dat het niet ging – u wijzigt een overtuiging
- Respect en waardering groeien – u oefent ‘meer- partijdigheid’
- Onderlinge betrekkingen en teams winnen aan kracht – en vinden weer de toegang naar hulpbronnen
- Kansen en handelingsalternatieven tonen zich – toegang tot intuïtie en creativiteit
THEMA’S IN ORGANISATIES EN ONDERNEMINGEN
- Doelen bereiken, hindernissen oplossen
- Visie ontwikkelen en integreren
- Innovatie ontwikkelen en invoeren
- Project moeilijkheden en crises overwinnen
- Marketingstrategie ontwikkelen en optimaliseren
- Herstructureringen of fusies begeleiden
- Waarden ontwikkelen
- Ondernemingscultuur verbeteren
- Management en samenwerking verbeteren
- Conflicten oplossen
- Beslissingsprocessen
- Teamontwikkeling
- Supervisie
- Testen van handelingsalternatieven
PERSOONLIJKE THEMA’S
- Relatie problemen onder de knie krijgen
- Crises overwinnen
- Scheiding en verlies verwerken
- Storingen en conflicten bolwerken
- Omgang met symptomen en ziekte
- Beslissingen voorbereiden
- Waarden en zin (her) vinden
- Beroepsmatige carrière planning
- Work-Life-Balance
IN DE CREATIEVE SECTOR
- Blokkaden oplossen (bijv. schrijfblokkade)
- Eigene vinden en uitdragen
- Wensen en interesses van doelgroepen verkennen
- Werken van allerlei kunstvormen (denk aan draaiboeken, scripts, romans, gedichten, logos, installaties) ontwikkelen
HOE VERLOOPT EEN STRUCTUUROPSTELLING?
Eerst worden in een oplossingsgericht gesprek gewenste resultaten besproken. Degene die de vraag inbrengt, kiest uit de groep, vertegenwoordigers voor bijvoorbeeld familieleden, klanten, collega’s, eigendommen, maar ook voor producten, hindernissen, hulpbronnen, doelen, waarden enz. Deze representanten worden elk volgens het innerlijke beeld in de ruimte neergezet oftewel opgesteld. Met interpretaties wordt spaarzaam omgegaan. Het is belangrijker, dat een proces plaatsvindt. Verandering geschiedt voor alles door ervaring, minder door duiding.
Ook zonder veel te weten over datgene waarvoor u opgesteld wordt, ervaart een representant veranderingen in waarnemingen. In het lijf en gevoelsmatig ervaart u, hoe het is om die bijzondere plek in te nemen. Uit de plek en de betrekkingen van de representanten tussen elkaar kunnen inzichten over het systeem gewonnen worden. Uitgaande van dat beeld worden dan door verplaatsingen en processen handelingsopties ervaren en kunnen handelingsopties mogelijk worden.
EEN OP EEN OF EEN OPSTELLING IN EEN GROEP?
Als representanten bij één op één werken, worden stoelen, symbolen of beschreven bladen als ankers gebruikt. Ter waarneming gaat de cliënt steeds zelf op de plekken uit het beeld staan. Deze opstellingen duren natuurlijk langer als een opstelling in de groep. Voordelen van een op een opstellen:
- op korte termijn mogelijk
- alle posities worden door de cliënt zelf ervaren
- vaak hoge werkzaamheid
Voordelen van een opstelling in de groep:
- passend bij complexe systemen (met veel systeemelementen)
- vaak sterker overtuigend, doordat de waarnemingen van buitenstaanders niet door ‘geïnformeerde’ personen verteld worden
- van buitenaf waarnemen is mogelijk
WAAROM FUNCTIONEREN STRUCTUUROPSTELLINGEN?
In een structuuropstelling wordt een innerlijk beeld naar buiten geprojecteerd. Daar wordt het door het structuuropstellingen proces in overleg veranderd en vervolgens bij de afronding weer verinnerlijkt. Waarom opstellingen functioneren, is nog zo goed als onbekend. Naar de huidige kennis schijnt het verbluffende weten van de representanten eerder herleidbaar te zijn naar resonantie fenomenen. Wellicht kan op zekere dag verklaard worden dat de opstellingen als een vorm van taal te verstaan zijn, waaruit de verbale en de non verbale talen voortgekomen zijn en zich ontwikkeld hebben.
HOE SNEL WERKT EEN STRUCTUUROPSTELLING?
Systemische Structuuropstellingen zijn een snelle en oplossingsgerichte methode, die in voor- en nagesprekken ingebed kan worden. Vaak is een enkele opstelling genoeg om een probleem naar een getest en ervaren gewenst vervolg te brengen.
HOE VERTROUWELIJK ZIJN STRUCTUUROPSTELLINGEN?
Structuuropstellingen kunnen verdekt opgesteld worden. Daarbij wordt de vraag niet aan de representanten bekend gemaakt, de representanten en de cliënt kennen elkaar meestal niet en de systeemelementen die opgesteld worden krijgen codenamen. Hetgeen in een groep opgesteld en besproken wordt, blijft binnen de groep. Op die manier worden de cliënt en zijn vraag in het bijzonder beschermd.
ACHTERGRONDEN
Door de familieopstellingen is het werken met opstellingen bekend geworden. Er wordt reeds langere tijd controversieel over gesproken. De psychotherapeute Insa Sparrer en haar man, professor Matthias Varga von Kibéd ontwikkelen al sinds de 80-er jaren een achtend-steunend en oplossingsgericht alternatief: de systemische structuuropstellingen (SySt ®). Daarin is zowel theoretisch als methodisch-praktisch een rijke bodem aan filosofische, psychologische en therapeutische principes, methoden, processen en vaardigheden toepasbaar geworden.
Bij de systemische structuuropstellingen kunnen naast personen ook interne delen, symptomen, toestanden en waarden, evenals externe delen, zoals gebeurtenissen, organisaties, teams, politieke factoren e.a. opgesteld worden. Ieder keer vinden oplossingsgerichte voor en nagesprekken plaats. De structuuropstelling werkt gelijktijdig op meerdere lagen: in het probleemsysteem, familie, beroep, psychosomatisch.
Vragen kunnen vaak ter bescherming van de privacy half of geheel verdekt opgesteld worden. Bij verdekte opstellingen kent alleen de cliënt en eventueel de begeleider/gastvrouw de inhoud van de vraag en de elementen van het opgestelde systeem. Verdekte structuuropstellingen blijken een bijzondere werkzaamheid te hebben.
WAAR KOMEN STRUCTUUROPSTELLINGEN UIT VOORT?
Systemische Structuuropstellingen zijn te herleiden uit meerdere methodische hoofdwortels :
- Milton Erickson heeft de onderscheidende werking van taal op een gedifferentieerde manier onderzocht en onderwezen. Hij heeft vermogens, vaardigheden, hobby’s en ook zogenaamd gebrek, tekort of storingen in de omgeving voor zijn cliënten bruikbaar gemaakt. Hij heeft dit gedifferentieerde gebruik van taal voor de opbouw en het stabiliseren van hulpbronnen toepasbaar gemaakt voor zijn cliënten. En hij heeft onder meer Freuds concept van het onbewuste als een bedrieglijke pan met drijfveren omgezet in een voelhoorn vol denkbare hulpbronnen en dit toegankelijk gemaakt.
- Virginia Satir heeft met haar reconstructie- en sculptuur werk de betekenis van de ruimtelijke ordening van personen uitgewerkt. En ze heeft haar werk in een breed veld van waardering en zelfwaardering van de cliënt ingebed. Ze werkte met transformaties van regels, die gewenste ervaringen en belevingswijzen naar voren haalden.
- De Milwaukee school opgericht door Insoo Kim Berg en Steve de Shazer – heeft de methode van de strikte oplossingsgerichtheid en het op onderscheid gebaseerd werken verder uitgewerkt en uitgebouwd.
- De nadruk op onderscheiden komt volgens hen van Gregory Bateson en de Palo Alto school.
- Parallel daaraan heeft Jacob Moreno het sociogram ontwikkeld, dat eveneens vele gelijkenissen toont.
- En zeker niet als laatste hebben Thea Schönfelder, Les Kadis, Ruth McClandon en Bert Hellinger daaruit het opstellingenwerk verder uitgewerkt en neergezet. Hun verdienste is een massieve reductie van ordening en veranderingsparameters. Zij zijn patronen gaan bekijken die in families gedurende vele generaties werken en ze hebben de grondideeën voor systemische vereffeningsprincipes op basis van de theorieën van Ivan Boszormenyi-Nagy verder ontwikkeld.
- Natuurlijk spelen ook de systeemtheorie (o.a. Niklas Luhman), de cybernetica (o.a.. Second order cybernatics van Heinz von Förster) een rol en hebben hun invloed op al deze ontwikkelingen.
- Het werk van de filosoof Ludwig Wittgenstein heeft een grote rol met oa de Tractatus logico philosophocus, waarin hij stelt dat er correspondentie tussen taal en de werkelijkheid bestaat en dat zinnen een logische afspiegeling van de werkelijkheid zijn
- De onderscheidingstheorie van George Spencer Brown uit Laws of Form, is vanuit de opvatting van Von Kibéd van belang en vormt een leidraad.
- Daarnaast hebben Steve Gilligan – Self Relation Work, Marschall Rosenberg -Geweldloze communicatie en Charles Sanders Peirce met zijn materiaal over het teken systeem een belangrijke plek.
- De methode wordt voortdurend ontwikkeld samen met anderen.
DE GRONDLEGGERS VAN SYST®
In de 80er jaren hebben Universiteitsprofessor in de Logica Prof. Dr. Matthias Varga von Kibéd en Diplom Psychologe en Psychotherapeute Insa Sparrer een abstractie van dit opstellingenwerk uitgewerkt, die het mogelijk maakt de opstellingen veelvuldiger dan voorheen in te zetten als methode. Zij hebben hun resultaten geregistreerd en SySt ®– Systemische structuuropstellingen genoemd. De methode telt inmiddels een veelvoud (meer dan 100) aan verschillende vormen. In Europa is het inzetten en toepassen van deze werkwijze zeer sterk toegenomen.
Tekst met dank aan mijn Duitse collega in SySt : Günter W. Remmert www.seminarhaus-schmiede.de
